کد مطلب:40715 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:17

گنجینه پرسمان » تاريخ و سيره

چند نمونه از بخششهاي بيحساب عثمان را از بيت المال ذكر كنيد؟

عثمان مبالغ هنگفتي از اموال عمومي را بخشيد كه ذيلا به بعضي از آنها اشاره ميشود:
1ـ عثمان زكات قبيلة «قضاعة» (يكي از قبايل يمن) را به «حكم» بخشيد. روزي كه حكم از طائف به مدينه بر گشت، لباس كهنه و پاره پارهاي به تن داشت، به طوري كه وضع افسردة او توجه همه را به خود جلب كرده بود، او با اين وضع وارد خانه خليفه شد ولي وقتي بيرون آمد، ديدند وضع او بكلي عوض شده و لباس و كلاه گرانبهائي پوشيده است! ( تاريخ يعقوبي /2/154)
«عبدالله بن يسار» ميگويد: عثمان در بازار مدينه صندوقدار بيتالمال را ديد و به وي دستور داد مقداري از بيتالمال را به حكم بن ابيالعاص بدهد (عثمان هر وقت ميخواست پولي به خويشان خود بدهد، آن را به خزانه دار بيتالمال حواله ميكرد) صندوقدار از پرداخت آن خودداري كرد، عثمان چون مقاومت او را ديد، پافشاري كرد و گفت: تو خزانه دار ما هستي! هر وقت چيزي به تو داديم تحويل بگير و هرگاه دستوري نداديم، ساكت شو!
صندوقدار گفت: دروغ گفتي، من خزانه دار تو و خويشانت نيستم، من خزانه دار مسلمانانم!
پس از اين گفتگو، روز جمعه هنگامي كه عثمان مشغول خواندن خطبة نماز بود، صندوقدار كليدهاي بيتالمال را آورد و صدا زد:
«مردم! عثمان خيال ميكند من صندوقدار او و خويشان او هستم، همه بدانيد من تاكنون خزانه دار شما بودم، اينك كليدهاي بيتالمال شما را آوردهام، اين را گفت و كليدها را به سوي عثمان پرت كرد، عثمان كليدها را گرفت و تحويل «زيد بن ثابت» داد. (تاريخ يعقوبي /2/158)
«بلاذري» مينويسد:
«يكي از كارهاي عثمان كه با مخالفت مردم روبرو شد، اين بود كه «حكم بن ابي العاص» را ما مور جمع آوري زكات قبيلة «قضاعة» كرد، مجموع زكات آن قبيله به سيصد هزار درهم بالغ گرديد و عثمان همه آن را به حكم بخشيد! (انساب ألاشراف /5/28)
دانشمندان ديگر جهان تسنن نيز به اين مطلب تصريح نموده مينويسند: «يكي از موضوعاتي كه خشم مردم را بر ضد عثمان بر انگيخت، اين بود كه او تبعيدي پيامبر (ص) را به مدينه باز گرداند و صدهزار به او بخشيد. (المعارف ابن قتيبة ط قديم /64)
2ـ عثمان خمس غنائم آفريقا را،كه بالغ بر پانصد هزار دينار بود، يكجا به مروان (شوهر دخترش ام ابان) بخشيد! (المعارف ابن قتيبة ط قديم /64)
«ابن اثير» مينويسد:
خمس غنائم آفريقا را به مدينه آوردند، مروان آن را به پانصد هزار دينار خريد و عثمان پول آن را از وي نگرفت!. (الكامل في التاريخ /3/38)
علاوه بر اين، عثمان خمس مصر را نيز به مروان بخشيد، و بيتالمال را به عنوان اينكه طبق فرمان خدا به خويشان نيكي ميكند، در ميان خويشان خود تقسيم نمود! (طبقات ـ ابن سعد ط ليدن /3)
اينها گوشهاي از بخششهاي بي حساب خليفه به مروان بود، ولي بخششهاي او، منحصر به اينها نبود، بلكه علاوه بر اينها، «فدك» را نيز به عنوان خالصه دولت اسلامي به مروان بخشيد! (المعارف ابن قتيبة /64) و بعد از مروان، فدك به عنوان ارث به فرزندان مروان منتقل گشت.
بدين ترتيب سرزميني كه از پيامبر اسلام (ص) به دخترش رسيده بود، نه به عنوان ارث به او دادند و نه به عنوان بخشش پيامبر! ولي عثمان آن را به مروان بخشيد و نسل مروان يكي پس از ديگري، آن را به عنوان ارث تصاحب نمودند! تا آنكه پس از هفتاد سال، «عمر بن عبدالعزيز»، آن را به فرزندان فاطمة زهرا (ع) بازگردانيد. (تاريخ يعقوبي /3/50)
البته فقط حَكَمْ و مروان نبودند كه در ساية عثمان، از سفرة گستردة بيتالمال مسلمانان برخوردار بودند، بلكه ساير اقوام و خويشان عثمان نيز مبالغي از بيتالمال را بالا كشيدند كه ذيلا به آنها اشاره ميشود:
3ـ عثمان صدهزار به «حارث بن حكم» كه پسر عمو و داماد عثمان و برادر مروان بود، بخشيد (شرح نهج البلاغه ابن ابي الحديد /1/199) علاوه بر اين، شترهائي از بابت زكات نزد خليفه آوردند، و خليفه همة آنها را به حارث داد! (انساب ألاشراف /5/28)
عثمان به اينها اكتفا نكرد، بلكه محلي در بازار مدينه را كه پيامبر اسلام (ص) آن را براي مسلمانان وقف نموده بود، در اختيار وي گذاشت!. (المعارف ابن قتيبة /64)
4ـ صد هزار درهم از بيتالمال، به يكي ديگر از اقوام خود بنام «سعيد بن العاص» داد. سعيد جوان خوشگذران و عياشي بود كه هيچ فضيلت و سابقة درخشاني در اسلام نداشت و پدرش در جنگ بدر بدست اميرمؤمنان (ع) كشته شده بود.
بنابراين (جز خويشاوندي با خليفه!) هيچ ملاكي براي استحقاق دريافت چنين مبلغ گزافي از بيت المال را نداشت!
روي همين اصل گروهي از بزرگان اسلام به اين عمل خليفه اعتراض كردند، خليفه پاسخ داد كه او با من قرابت دارد و من بدين وسيله يك وظيفة اسلامي و اخلاقي را كه عبارت از نيكي كردن به خويشان است، انجام دادهام!. (انساب الاشراف /5/28)
بديهي است كه عذر خليفه، يك پوزش كودكانه و بياساس بود، زيرا درست است كه اسلام دستور داده كه انسان به خويشان خودكمك نمايد، ولي اين در صورتي است كه از مال شخصي خود بپردازد نه از مال فقرا و بيچارگان و بيوه زنان! و گرنه به دست آوردن دل خويشان و بستگان با بخشش از جيب مردم، نه تنها ثوابي نخواهد داشت، بلكه گناه بزرگي شمرده خواهد شد.
5ـ عثمان، مبلغ چهار صد هزار درهم به «عبد الله بن خالد بن اسيد» داد. (العقد الفريد /4/65)
«يعقوبي» مينويسد:
عثمان دختر خود را به «عبدالله بن خالد بن اسيد» داد و به «عبدالله بن عامر» خزانه دار بيتالمال بصره دستور داد مبلغ ششصدهزار درهم از بيتالمال بصره به وي بپردازد. ( تاريخ يعقوبي /2/158)
6 ـ مبلغ دويست هزار به ابوسفيان داد كه سابقة ننگين او در تاريخ اسلام بر احدي پوشيده نيست! (شرح نهج البلاغه ابن ابي الحديد /1/199)

---

: آية الله جعفر سبحاني
شخصيتهاي اسلامي شيعه ج 1 ـ 2